ჯანდაცვის სფეროს გამოწვევა - პირველადი ჯანდაცვა, ბარომეტრის მე-12 ტალღა

ჯანდაცვის სფეროს გამოწვევა – პირველადი ჯანდაცვა, ბარომეტრის მე-12 ტალღა

მაისი 8, 2019

2019, ჯანდაცვის დაფინანსება, ახალი ამბები, ანგარიში, ევროპა და ევრაზია, პირველადი ჯანდაცვა

ბარომეტრის მე-12 ტალღა საკითხის აქტუალობიდან გამომდინარე პირველად ჯანდაცვაზე ფოკუსირდა და მოკლე შეჯამების სახით წარმოგიდგენთ დარგში არსებული სტატისტიკური მონაცემების, სხვა ოფიციალური წყაროების და ბარომეტრის რესპონდენტთა მოსაზრებებს.

პირველადი ჯანდაცვის სისტემის განვითარება სახელმწიფო პრიორიტეტად არის გაცხადებული 2014 წელს მიღებული მთავრობის დადგენილების მიხედვით 2014-2020 წლების საქართველოს ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის სახელმწიფო კონცეფციის „საყოველთაო ჯანდაცვა და ხარისხის მართვა პაციენტთა უფლებების დასაცავად“, სადაც მითითებულია, რომ

„პირველადი ჯანდაცვისა და სხვადასხვა პრევენციული მომსახურების მიმართულებით განხორციელდება მეტი ფინანსური რესურსების ინვესტირება, რათა გაძლიერდეს ავადობისა და სიკვდილობის კუთხით ყველაზე მძიმე ტვირთის მქონე დაავადებების პირველადი, მეორეული და მესამეული პრევენცია და შესაბამისად, ქრონიკული დაავადებების მქონე მოსახლეობის დაცვა ჯანდაცვის კატასტროფული დანახარჯებისაგან.“

ჯანდაცვაზე სახელმწიფო დანახარჯები მზარდია: 2012 წლიდან 2018 წლამდე ჯანდაცვაზე სახელმწიფო დანახარჯი დაახლოებით 3-ჯერ გაიზარდა (სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშები 2012-2018)

თუმცა, როგორია სახელმწიფო დანახარჯების ზრდის ტემპი ამბულატორიულ მომსახურებაზე, როგორია მოსახლეობის ფინანსური დაცულობა, როგორია პჯდ სერვისების გამოყენების დინამიკა – ამ და დარგში არსებულ სხვა მნიშვნელოვან კითხვებზე სურათს ჯანდაცვის ბარომეტრის მე-12 ტალღა აჯამებს.

ვიმედოვნებთ, რომ ანალიზში დასმული აქცენტები სასარგებლო იქნება დაინტერესებული მხარეებისთვის და ხელს შეუწყობს რაციონალური გადაწყვეტილებების მიღებას სფეროში არსებული ხარვეზების აღმოფხვრის მიზნით.

კვლევის ძირითადი მიგნებები

რამდენად პრიორიტეტულია პირველადი ჯანდაცვა სახელწიფოსთვის?

მთავრობის მიერ 2014 წელს გაცხადებული პრიორიტეტის მიუხედავად, ჯანდაცვის სახელმწიფო დანახარჯების უმეტესი წილი კვლავ ჰოსპიტალურ მომსახურებაზე იხარჯება.
2012-2018 წლის ჯანდაცვაზე დანახარჯების ანალიზის მიხედვით:
- ამბულატორიულ მომსახურებაზე სახელმწიფო დანახარჯი გაორმაგდა, თუმცა ჯანდაცვაზე სახელმწიფო დანახარჯებში ამბულატორიულ მომსახურებაზე დანახარჯის წილი 2016 წლის შემდეგ ფაქტობრივად არ იცვლება და მთელი ჯანდაცვის სახელმწიფო ხარჯის მხოლოდ მეოთხედს შეადგენს,
- ხოლო ჰოსპიტალურ მომსახურებაზე დანახარჯები მზარდია და 2015 წლიდან მთელი ჯანდაცვის სახელმწიფო ხარჯის დაახლოებით 2/3-ს შეადგენს.

რამდენად თანაბრად იზრდება სახელმწიფო დანახარჯების წილი ამბულატორიული და ჰოსპიტალური მომსახურების დანახარჯებში და როგორ აისახება ეს მოსახლეობის ფინანსურ დაცულობაზე?

საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ამოქმედების შემდგომ ამბულატორიული და სტაციონარული მომსახურების დანახარჯებში სახელმწიფო სექტორის წილი იზრდება. თუმცა, ზრდის ტენდენცია არათანაბარია ამბულატორიული და ჰოსპიტალური მომსახურების შემთხვევაში.
2013 წლიდან 2017 წლამდე:
- ამბულტორიულ და სტაციონარულ მომსახურებაზე მთლიან დანახარჯებში სახელმწიფო სექტორის წილი გაიზარდა 3.5-ჯერ და 2017 წლისთვის
- ამბულატორიულ მომსახურებაზე, პრევენციასა და საზ.ჯანდაცვაზე ერთად მთლიან დანახარჯებში სახელმწიფო სექტორის წილმა შეადგინა 43.3%,
- სტაციონარულ მომსახურებაზე მთლიან დანახარჯებში კი 71%
ჯანდაცვაზე სახელმწიფო ხარჯის ზრდის მიუხედავად ამბულატორიულ სამედიცინო მომსახურებაზე დანახარჯებში მოსახლეობის მიერ ჯიბიდან გადახდილი თანხები კვლავ ჭარბობს (48.4%), რომელიც მათ მძიმე ფინანსურ ტვირთად აწვება.

ჯანდაცვაზე სახელმწიფო დანახარჯების ზრდის დინამიკა როგორ აისახება სამედიცინო მომსახურების უტილიზაციის მაჩვენებლებზე?

სამედიცინო სერვისების მოხმარება 2012 წლის შემდგომ ზრდის დინამიკით ხასიათდება. თუმცა ამბულატორიულ და სტაციონარულ მომსახურებაში სახელმწიფო დანახარჯების წილის არათანაბარი ზრდის შესაბამისად 2012 წლიდან 2017 წლამდე:
- ამბულატორიული მიმართვიანობის მაჩვენებელი ერთ სულ მოსახლეზე გაიზარდა 30%-ით და არ აჭარბებს 3 ვიზიტს წელიწადში (აღნიშნული მაჩვენებელი 2.5-ჯერ ნაკლებია საშუალო ევროპული ქვეყნის მაჩვენებელზე)
- მაშინ, როდესაც ამავე პერიოდში ძვირადღირებული ჰოსპიტალური სერვისების უტილიზაციამ მეტად მოიმატა და განსაკუთრებით გადაუდებელი ოპერაციების შემთხვევაში – დაფიქსირდა სერვისების მოხმარების დაახლოებით 300%-იანი მატება.

რამდენად უზრუნველყოფს პირველადი ჯანდაცვა “მეკარიბჭის“ ფუნქციის შესრულებას?

ჰოსპიტალური სერვისების უტილიზაციის მაღალი მაჩვენებლები ცხადყოფს, რომ პჯდ სისტემა ვერ უზრუნველყოფს პაციენტის შეკავებას პირველად დონეზე.
ძვირადღირებული სტაციონარული სერვისების უტილიზაციის მკვეთრი მატების პირობებში გასაკვირი არ უნდა იყოს საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ბიუჯეტის ხარჯვის კუთხით არსებული სურათი. კერძოდ,
- პროგრამის ამოქმედებიდან (2013წ) 6 წლის განმავლობაში საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაზე სულ დაახლოებით დაიხარჯა 3.1 მილიარდი ლარი, რომელიც დამტკიცებულ ბიუჯეტის გეგმასთან შედარებით 11%-ით (305 მილიონი ლარით) მეტია.
პჯდ-ის მიერ მეკარიბჭის ფუნქციის შესრულების პრობლემებზე და შესაძლო მიზეზებზე საუბრობს ასევე შემდეგი ანგარიშები:
- „საქართველოს ჯანდაცვის სისტემის მიმოხილვა“ (ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია, 2017წ)
- „საქართველოს პირველადი ჯანდაცვის სისტემის მიმოხილვა“ (საერთაშორისო ფონდი კურაციო, 2017)

დოკუმენტებში აღნიშნულია, რომ დღესდღეობით ჯანდაცვის სისტემაში სამედიცინო სერვისების ანაზღაურების მეთოდების სისუსტე პჯდ–ს სისტემიდან პაციენტების ჰოსპიტალში მოხვედრის მოტივაციებს ქმნის, მათი პჯდ დონეზე შეკავების ნაცვლად.